Σάββατο 14 Μαΐου 2011

Η ιστορία του. Κεφάλαιο 5. Οι απογραφές.


ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

 

ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΑΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟ 1698 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ


     1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ


     Σίγουρα θα φανεί παράξενο, στους περισσότερους, γιατί ξεκινήσαμε το κεφάλαιο αυτό από την ιδιόμορφη ημερομηνία του 1698 μ.Χ. Ο λόγος που μας ώθησε στην απόφασή μας αυτή, είναι το γεγονός, ότι κατά την ανωτέρω χρονολογία έχουμε την πρώτη επίσημη και έγγραφη αναφορά για το χωριό μας, το Καλλιάνι. Το γεγονός αυτό θα θέλαμε να το τονίσουμε όλως ιδιαιτέρως, γιατί εδώ οι παραδόσεις που κληρονομήσαμε δεν μας παρέχουν σε σωστή βάση κάποια στοιχεία σχετικά με την χρονολογία της ίδρυσης του χωριού μας. Σύμφωνα λοιπόν με τα υπάρχοντα μέχρι σήμερα έγγραφα, το χωριό μας παρουσιάζεται απογεγραμμένο από την καταλυτική ημερομηνία του 1698, όπως θα δείξουμε και θα αναλύσουμε παρακάτω.
     Στην περίοδο λοιπόν που εξετάζουμε εδώ, έχουμε αρκετές γραπτές μαρτυρίες και απογραφές, του πληθυσμού της Γορτυνίας, και ειδικότερα της περιοχής μας οι οποίες μας δίνουν μια σαφή εικόνα του πληθυσμού που κατοίκησε στον χώρο του χωριού ή σε άλλες πλησιόχωρες με αυτό, περιοχές.
     Πράγματι, όπως μας παρουσιάζεται το Καλλιάνι, από την παλαιότερη αναφορά που έχουμε μέχρι σήμερα, παρατηρούμε ότι οι κάτοικοί του, ζούσαν σε διάφορες γνωστές ή άγνωστες περιοχές, γύρω από αυτό. Περιοχές που αναλύονται εκτενέστερα στις επόμενες σελίδες, των οποίων οι κάτοικοι σταδιακά συγκεντρώθηκαν στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα η γνωστή τοποθεσία του χωριού.
     Στο σημείο εδώ ας θυμηθούμε και ας επαναλάβουμε μερικά από το κεφάλαιο παραδόσεις. Στο κεφάλαιο αυτό είδαμε: «…. Ως είπαμε η θέσις που είναι σήμερα το χωριό ήταν μια δασώδης περιοχή με παρθένα δάση που την έλουζε ο ήλιος και την φώτιζε το φεγγάρι. Και η δασώδης αυτή κατάστασις ήταν προ 190 έως 200 χρόνια, ακριβώς τα χρόνια της ζωής του χωριού μας. Γιατί από τότε άρχιζε να κτίζεται το χωριό, ….». Τώρα μένει να δούμε τι λένε τα νεώτερα ιστορικά έγγραφα σχετικά με την χρονολογία ίδρυσης του χωριού μας.


     2. ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ


     Α. ΠΡΩΤΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ – 1698 


     Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με στην σειρά. Η παλαιότερη εγγραφή που έχουμε είναι αυτή της 8 Νοεμβρίου 1698, όπως προείπαμε, και είναι από ένα Βενετικό έγγραφο που περιέχει τις υποχρεώσεις των χωριών του territorio (σ. σ. γεωγραφικό διαμέρισμα - επαρχία) της Καρύταινας, για την συντήρηση των Δραγόνων. «….(Δραγόνος ο ουσ. λατιν. Drago, -onis = σημαία της κονόρτεως, πολεμιστής που ανήκει σε ειδικό σώμα ελαφρού ιππικού). Εδώ οι δραγόνοι ήσαν Στρατιωτικοί ή πολιτικοί εκπρόσωποι της Βενετίας….». (Δημ. Κ. Κυριακόπουλου. Περδικονέρι Γορτυνίας και οι Συνοικισμοί του. Σελ. 16).
     Ας μην ξεχνάμε πως κατά την ανωτέρω χρονολογία, όπως προαναφέραμε σχεδόν ολόκληρη η Πελοπόννησος, και κατ΄ επέκταση και η Γορτυνία, ήταν υπό την κυριαρχία των Ενετών.
     Η πρώτη αυτή σημαντική καταγραφή έχει ως εξής:

Α/Α    

Χωριά

Οικογένειες
79.
Renesi
5
80.
Chiliomodu
3
81.
Mascari 
3
82. 
Geracovuni
7
84. 

Caliani

5

     ΣΧΟΛΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ – 1698

     Στην πρώτη αυτή απογραφή θα θέλαμε να σταθούμε λίγο, για να επισημάνουμε μερικά βασικά πράγματα.
     Κατά πρώτον είναι η χρονολογία κατά την οποία μας πρωτοπαρουσιάζεται καταγεγραμμένο το χωριό, μαζί με τα υπάρχοντα τότε πλησιόχωρα. Σχετικά με την καταλυτική ημερομηνία του 1698 αναφερθήκαμε και παραπάνω. Αλλά εδώ γεννάτε και το εξής ερώτημα. Άραγε το Καλλιάνι ιδρύθηκε περί το 1698, αφού σε αυτό καταγράφονται πέντε οικογένειες; Πρόκειται για ένα ερώτημα που έχει ανάγκη απάντησης, και ναι μεν καταγράφεται εδώ αλλά τις απαντήσεις θα προσπαθήσουμε να δώσουμε στην συνέχεια του παρόντος, αφού εξετάσουμε και δούμε και κάποια περισσότερα στοιχεία για την πληθυσμιακή συγκρότηση της περιοχής.
     Το δεύτερο, εξ΄ ίσου σημαντικό, που θα θέλαμε να επισημάνουμε από την πρώτη  αυτή απογραφή, είναι ο τρόπος με τον οποίο είναι γραμμένα και αποδίδονται τα ονόματα τόσον του χωριού μας, όσον και των υπολοίπων πλησιόχωρων προς αυτό. Πιστεύουμε ότι, τόσον ο Ενετός καταγραφέας όσον και ο «προσεκτικότατος» Κος Β. Παναγιωτόπουλος έχουν μεταφέρει τα ακριβή ονόματα των χωριών και των διαφόρων οικισμών, όσον αφορά την προφορά τους, έστω και αν αυτά αναγράφονται με λατινικούς χαρακτήρες. Η παρατήρηση αυτή, γίνεται εδώ γιατί θα δούμε παρακάτω πολλούς και διάφορους άλλους τρόπους γραφής των ονομάτων. Εξ΄ άλλου, όπως ο ίδιος ο Κος Β. Παναγιωτόπουλος, μας λέει: «….Για την συγκέντρωση των στοιχείων του παραρτήματος αυτού εργάστηκα με τον ακόλουθο τρόπο: αντέγραψα πιστά, χωρίς κανενός είδους αποκατάσταση, τα ονόματα των οικισμών και σ΄ ορισμένες περιπτώσεις έβαλα σε αγκύλες τη διόρθωση που προτείνω….». Έτσι λοιπόν το ίδιο προτιθέμεθα να πράξουμε και εμείς, και τούτο γιατί πιστεύουμε ότι ο τρόπος γραφής είναι πολύ σημαντικός και θα μας βοηθήσει τα μέγιστα στην ετυμολόγηση των ονομάτων κάποιων χωριών, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, από όπου θα μπορέσουμε να εξάγουμε το κατά το δυνατόν σωστότερο συμπέρασμα, ως προς την ονομασία και του χρόνου της δημιουργίας των.
     Μια τρίτη και τελευταία παρατήρηση σχετικά με τα ονόματα των χωριών ή περισσότερο των οικισμών που καταγράφονται στην πρώτη αυτή απογραφή είναι πως τα ονόματα αυτά ανταποκρίνονται στα γνωστά μέχρι σήμερα χωριά Ρένεσι (Καστράκιον), Καλλιάνι και στα εγκαταλειμμένα Χιλιομοδού σήμερα τοπωνύμιο της περιοχή μεταξύ των χωριών Ρένεσι και Μπέχρου, Μάσκαρι σήμερα τοπωνύμιο της αγροτικής περιοχής του Καλλιανίου στην διασταύρωση των δρόμων Ρένεσι – Μπέχρου, και Γερακοβούνι σήμερα τοπωνύμιο της αγροτικής περιοχής του Καλλιανίου γνωστό σήμερα με το όνομα Ρακοβούνι. Αυτά σαν πρώτη αναφορά για τους οικισμούς της πρώτης απογραφής. Σχετικά με τα τοπωνύμια αυτά αλλά και τα υπόλοιπα τοπωνύμια του χωριού στο σχετικό κεφάλαιο «ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ» που θα ακολουθήσει.
     Από τον ίδιο πίνακα, της πρώτης απογραφής, θα συνεχίσουμε όμως με κάποια άλλα χωριά γειτονικά ή κοντινά προς το Καλλιάνι και τούτο γιατί θα μας βοηθήσει να δούμε πως ήταν και πώς διαμορφώθηκε η περιοχή που εξετάζουμε. Επειδή θα είναι δύσκολο για προς νεότερους αναγνώστες μας να καταλάβουν σε ποια χωριά αντιστοιχούν τα παλιά αυτά ονόματα παραθέτουμε δίπλα την σημερινή ονομασία τους. Ως προς την αλλαγή των ονομάτων θα αναφερθούμε σε μερικά περαιτέρω σχόλια στην συνέχεια του παρόντος. Τα χωριά αυτά, σύμφωνα με την ανωτέρω απογραφή στην ανωτέρω χρονολογία ήταν:

Α/Α   
Χωριά
Οικογένειες
Παλαιά και νέα ονομασία
74
Piri    
12  
Πυρί
76
Ciuca 
3
Τσιούκα ……..… Λιοδώρα
77
Loti
20
Λώτη
78
Bezzi
15
Μπέτσι.………… Αγιονέριον
79
Renesi
5
Ρένεσι…………... Καστράκιον
83
Vreto Bua
28
Βρετεμπούγα..…. Δόξα,
(1927 *Μαυροσυκιά)
85

Alvanizza 

22
Αλβάνιτσα............Σταυροδρόμιον
86
Fuscari
3
Φούσκαρι
88
Visizzi
9
Βυζίτσι........…......Βυζίκιον
89
Galata 
10 
Γαλατά
90
Cazzulia 
9
Κατσουλιά............Περδικονέριον
91
Vervizza
23
Βερβίτσα...............Τρόπαια
92
Lemus  
9
Λεμοί
93
Spatari
5
Σπάθαρη
97
Servu
23
Σέρβου
98
Recuni
23
Ρεκούνι.........…....Λευκοχώριον
99
Cipoli 
15
Τσίπολι..........…...Τουθόα
100
Mavrades  
Μαυράδες.....…....Μαυράδες
101
Bugiati
15
Μπουγιάτι.....…....Λυσσαρέα
102
Sulatica - Cuvarei
18
Ζουλάτικα....….....Αετοράχη

(Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 317-318. σχετ. παραπομπή. Βενετία, Archivio di Stato. Grimani. B31 αρ. 82, φ. 172-173).

     Β. ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ – 1699


     Κατά την επόμενη χρονιά, σύμφωνα με το  Ελληνικό  έγγραφο, της 15 Απριλίου 1699, πάλι για το ίδιο θέμα αλλά με την διαφορά πως εδώ αντί για οικογένειες, η εν λόγω απογραφή αναφέρεται σε σπίτια, έχουμε:

Α/Α
Χωριά
Σπίτια

Ρένεσι
Δεν καταγράφεται

Χιλιομοδού
Δεν καταγράφεται
78.
Μασκάρι
3
115.
Γερακοβούνι
4
87.

Καλλιάνι

5

(Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 319-320. σχετ. παραπομπή. Βενετία, Archivio di Stato. Grimani. B31 αρ. 82, φ. 81-82).

     ΣΧΟΛΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ – 1699

     Οι παρατηρήσεις που μπορεί να γίνουν, για τις ανωτέρω δύο απογραφές, είναι:
     α). Για την περιοχή που μας ενδιαφέρει άμεσα (Μάσκαρι, Γερακοβούνι, Καλλιάνι).
     Παρατηρούμε την σχεδόν ταύτιση των αριθμών, τόσο των οικογενειών όσο και των σπιτιών. Η μόνη διαφορά μεταξύ των οικογενειών (7) και των σπιτιών (4) του Γερακοβουνίου, δεν είναι αξιοσημείωτη, γιατί πιθανόν κάποιοι να έμεναν στο ίδιο σπίτι.
     Μια δεύτερη παρατήρηση που θα μπορούσαμε να κάνουμε μεταξύ των δύο αυτών απογραφών είναι ότι δεν καταγράφεται το χωριό Κόκλα. Το πότε όμως θα αρχίσει να εμφανίζεται το χωριό αυτό θα μας δείξουν οι απογραφές που θα ακολουθήσουν.
     β). Για την ευρύτερη περιοχή.
     Λείπουν τα γνωστά χωριά που υπάρχουν και σήμερα, Μπέχρου(= Φαναράκι), Μπούζα(= Κοκκινόραχη), και Καραχασάνη ή Καρασάνι (= Όχθια). Την δημιουργία των χωριών αυτών, όπως και του δικού μας Κόκλα, θα πρέπει πιθανόν να αναζητήσουμε σε μεταγενέστερες εποχές της πρώτης και δεύτερης αυτής απογραφής.

     Γ. ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ – 1700


     Η τρίτη απογραφή είναι αυτή του 1700, μετά από ένα χρόνο δηλαδή, η οποία έγινε υπό την εποπτεία του Βενετού προνοητή Francesco GrimaniH αναλυτική αυτή απογραφή περιέχει στοιχεία για ολόκληρη την Πελοπόννησο και για την περιοχή που εξετάζουμε εδώ, χαρακτηριστικά αναφέρει:


Α.Α. ΧΩΡΙΟ
οικογένειες      
1-16
16-30
30-40
40-50
50-60
Γέροντες
/σες

83.
 Mascari
3
2
2
2



άνδρες

1
1
1


1
γυναίκες



Σύνολον 10

28.           
Gieracovuni
4

2
1

1
1
άνδρες

2

2

1
γυναίκες



Σύνολον 13

 99.
Calgiani
9

7
4
5
4
1

άνδρες

8
3
6


4
γυναίκες


Σύνολον  42



(Β. Παναγιωτόπουλου Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου σελ. 259 - 261)

     ΣΧΟΛΙΑ ΤΡΙΤΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ – 1700

     Αξιοπερίεργο της αναλυτικής αυτής απογραφής, είναι η αύξηση κατά πέντε οικογενειών του Καλλιανίου, η οποία πιθανόν να προήλθε από κάποιο εποικισμό μιας ομάδας ανθρώπων από το γειτονικό Gieracovuni του οποίου ο αριθμός των οικογενειών μειώνονται από 7 σε 4. Μια δεύτερη παρατήρηση που μπορεί να γίνει εδώ είναι η αλλαγή του τρόπου γραφής τόσον του Γερακοβουνίου όσον και του Καλλιανίου. Η απάντηση στο ερώτημα που προέκυψε, θα δοθεί παρακάτω στο κεφάλαιο «ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΛΕΞΗΣ - ΛΟΙΠΑ ΚΑΛΛΙΑΝΙΑ», που θα ακολουθήσει. Όσον δε για το σύνολον των ανθρώπων που έμεναν τότε στο Καλλιάνι (42), συμφωνεί απόλυτα με το σύνολον, των προηγουμένων απογραφών, των οικογενειών (9), με μέσο όρο αριθμού ατόμων ανά οικογένεια τα (5) άτομα. Μια τρίτη εξ’ ίσου σημαντική παρατήρηση που θα μπορούσαμε να κάνουμε στο σημείο αυτό είναι ότι από την παρούσα απογραφή λείπουν τα χωριά Ρένεσι και Χιλιομοδού.

     Δ. ΤΕΤΑΡΤΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ – 1704


     Ακολουθεί η απογραφή του Pacifico το 1704. Η απογραφή αυτή είναι ένας κατάλογος των χωριών της Πελοποννήσου κατά territorio (=γεωγραφικό διαμέρισμα, επαρχία), χωρίς αναφορά αριθμού κατοίκων, που συνέταξε ο τοπογράφος GAlberghetti. Στην απογραφή αυτή παρατηρήσαμε πως, υπάρχουν αρκετά σφάλματα και διπλό-εγγραφές μερικών χωριών, οι οποίες προφανώς οφείλονται στον τοπογράφο - συντάκτη GAlberghetti. Την αναφέρουμε όμως εδώ γιατί μας δίνει κάποια στοιχεία, της ευρύτερης περιοχής, σχετικά με τον τρόπο γραφής των ονομάτων των διαφόρων χωριών στα οποία αναφέρεται. Η απογραφή αυτή δε, έχει ως εξής:

α. α.
Χωριά
24.
Gerocovugni
26.
Cagliani
29.
Manari
100.
Renesi
101.
Chiriomodri
Επανάληψη
86.
Caglieni




(Β. Παναγιωτόπουλου Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου σελ. 259 - 261)

     ΣΧΟΛΙΑ ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ – 1704

     Όπως προαναφέραμε πιστεύουμε ότι το λάθος, της διπλής εγγραφής, οφείλεται στον τοπογράφο ο οποίος πιθανόν συμπεριέλαβε στον κατάλογό του, δύο φορές το όνομα 26. Cagliani και 86.Caglieni, έστω και με διαφορετική ορθογραφία, πρόκειται για το ίδιο χωριό. Εκείνο που θα πρέπει να παρατηρήσουμε στις μέχρι τώρα απογραφές, και στο οποίο θα αναφερθούμε εκτενέστερα και παρακάτω, είναι ότι τόσον στην εν λόγω απογραφή όπως εξ΄ άλλου και στις προηγoύμενες, όπως προαναφέραμε, δεν είναι καταγεγραμμένο το χωριό Κόκλα. Αλλά στο σημείο αυτό ας δούμε πού και πότε απαντάται για πρώτη φορά το χωριό Κόκλα.
     «….Μετά την αποχώρηση των Βενετών το 1715 και την επάνοδο των Τούρκων, από διάφορες πηγές και κυρίως, από δικαιοπρακτικά έγγραφα, εμφανίζεται για πρώτη φορά και το όνομα του χωριού Κόκλα το οποίο απαντάται για πρώτη φορά το 1745….». (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 324). Σίγουρα όμως η δημιουργία του θα είχε αρχίσει μερικά χρόνια νωρίτερα, την οποία τοποθετούμε γύρω στο 1730 με 1740. Ημερομηνία κατά την γνώμη μας, πολύ σημαντική η οποία θα μας βοηθήσει στην διαμόρφωση περισσότερο έγκυρης και σωστότερης γνώμης μας στην δημιουργία και στην εξέλιξη του χωριού μας.  Στο σημείο αυτό επίσης θα θέλαμε να παρατηρήσουμε και να τονίσουμε, ότι ο οικισμός - χωριό Κόκλα δημιουργήθηκε μετά την παρουσία του ήδη απογραφέντος Καλλιανίου. Και τούτο προς «άρσιν», της κατά την γνώμη μας εσφαλμένης, παράδοσης που θέλει την δημιουργία του Καλλιανίου από τον εποικισμό των κατοίκων του Κόκλα.
     Ακολουθεί μια μακρά περίοδος «σιωπής» από έγγραφες αναφορές και απογραφές του πληθυσμού και των χωριών της περιοχής μας, στα χρόνια της Τουρκικής υποδούλωσης. Η περίοδος αυτή, ήτοι από το 1704 (απογραφή Pacifico μέχρι το 1815 απογραφή Pouqueville, ήτοι για περίπου έναν αιώνα, είναι εξαιρετικά φτωχή σε γραπτά κείμενα, τα οποία θα μας βοηθούσαν στην διαμόρφωση και αποκρυστάλλωση της πληθυσμιακής – δημογραφικής εξέλιξης της περιοχής και του χωριού μας ειδικότερα.
     Αλλά ας δούμε περιληπτικά, τι γινόταν στην ευρύτερη περιοχή. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός σχετικά με την πώληση των χωριών που γράφει στα απομνημονεύματά του και ο Κανέλλος Δεληγιάννης: «….Από την επανάστασιν του 1769 μέχρι του 1785, καταπιεζόμενοι οι χριστιανοί από Τούρκους και Αλβανούς και μη ευρίσκοντες ουδεμίαν προστασίαν και υπεράσπισην από κανένα, δια να ελαφρυνθούν από τας κακώσεις και καταπιέσεις, αποφάσισαν και επώλησαν τας κωμοπόλεις και τα χωριά τους, άλλοι εις τας Σουλτάνας, άλλοι εις Τζαμιά, άλλοι εις Βεζυράδες και μεγιστάνες της Κωνσταντινουπόλεως και έπαιρναν το δέκατο της αξίας των και εγίνοντο ιδιοκτησίαι τουρκικαί δια να προστατεύωνται. Τότε επωλήθη και το Παλούμπα και άλλα χωριά της Γορτυνίας. Το 1790, πανίσχυρος τότε ο Δεληγιάννης, άρχοντας πλουσιώτατος μωραγάνης, επήγε με τους άλλους βεκιλήδες, το Λόντο και τον Παπαλέξη, στην Πύλη κι εξαγόρασαν τα χωριά από τους Τούρκους κατόχους και τα ξανάκαμαν χριστιανικές ιδιοκτησίες….». (Κανέλλος Δεληγιάννης. Απομν. Τόμος Ι. Σελ. 75).
     Παρ’ ότι ο Κανέλλος Δεληγιάννης μας παρουσιάζει μια καλή εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε τότε στην περιοχή της Γορτυνίας εν τούτοις παλαιότεροι άλλα και νεώτεροι ιστορικοί ή αναλυτές της εποχής δεν συμφωνούν με την διατυπωθείσα αυτή άποψη του Καννέλου. Θα δούμε ότι λίγα χωριά, χωριά που μετρούνται με τα δάκτυλα του ενός χεριού, που αγοράστηκαν από τους Δεληγιανναίους δεν άλλαξαν την κατάσταση. Θα δούμε επίσης ότι τα περισσότερα χωριά της περιοχής μας, στα πρώτα επαναστατικά χρόνια είχαν χαρακτηρισθεί «Εθνικά», που σημαίνει ότι ήταν τουρκικές ιδιοκτησίες, όπως ήταν και το Καλλιάνι.  
     Αλλά ας επιστρέψουμε στις απογραφές. Τις απογραφές που παραθέσαμε παραπάνω, ακολουθεί η απογραφή, που όπως προείπαμε, έγινε το 1815, από τον πρόξενο της Γαλλίας  Pouquevilleο οποίος βρισκόταν στην Πάτρα. Το έργο του  Pouqueville έχει δημοσιευτεί στο Voyage de la Grece στον τόμο V, σελ. 487 - 488. Αξιοπερίεργο είναι, ότι στην εν λόγω απογραφή καίτοι είναι καταγεγραμμένα, σχεδόν όλα τα χωριά της ευρύτερης περιοχής, εν τούτοις παρατηρούμε ότι δεν είναι καταγεγραμμένο το χωριό Καλλιάνι. Αλλά στον σχετικό πίνακα του Pouqueville«….υπάρχουν πολλά ονόματα χωριών αλλοιωμένα από τυπογραφικά κυρίως λάθη….», μας πληροφορεί ο Κος Β. Παναγιωτόπουλος. Πιθανόν θα πρέπει να υποθέσουμε ότι μέσα σε αυτές τις αλλοιώσεις είχαμε την ατυχία να συμπεριλαμβάνετο και το δικό μας χωριό. Από την εν λόγω απογραφή ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά πλησιόχωρα με το Καλλιάνι χωριά. Έτσι κατά την απογραφή του Pouqueville, όπως μας την μεταφέρει ο Κος  Β. Παναγιωτόπουλος έχουμε:
   
α.α
Χωριά
Οικογένειες
72.
Zulatica
15
76.
Renassi
15
80.
Carneassani
{Caracassani}
20
81.
Zepoli {Cipoli}
10
87.
Grendebouza   {Vretembouga}
20
84.
Alvanitsa
15

 (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 325-326).

     Ε. ΠΕΜΠΤΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ – 1820


     Ακολουθεί η απογραφή του 1820. Αυτή είναι μέσα από ένα «…έγγραφο που δημοσίευσε για πρώτη φορά ο Τ. Κανδηλώρος, Απολογισμός των εσόδων και εξόδων της Γορτυνίας επί Τουρκοκρατίας Αρκαδική Επετηρίς 2, 1906 σελ. 312 - 322. Ορισμένα λάθη έχουν διορθωθεί εδώ μετά από παραβολή με το πρωτότυπο….
     ….Οι αριθμοί που συνοδεύουν τα χωριά δίνουν σε γρόσια το ύψος των κοινοτικών φορολογικών υποχρεώσεών τους….
     …. Από τον απολογισμό αυτό λείπουν ορισμένοι οικισμοί, των οποίων προφανώς οι φορολογικές υποχρεώσεις, να συνυπολογιζόταν με κάποιας άλλης γειτονικής κοινότητας…». Έτσι λοιπόν σύμφωνα με το έγγραφο αυτό έχουμε:
 
α.α
Χωριό
Γρόσια : παράδες
62.
Ισλάτικα   
 2.912 : 32
69.
Καραχασάνη
    709 : 25
70.
Τζίπολη
    693 : 20
73.
Αλβάνιτσα
    716 : 20
74.
Καλλιάνι
 2.208 : 16
75.
Βρετεμπούγα
1.586 : 20
60.
Μπουγιάτι  
1.141 : 24

(Β. Παναγιωτόπουλος. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 326 - 327).

     ΣΧΟΛΙΑ ΠΕΜΠΤΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ – 1820

     Μερικές παρατηρήσεις που θα μπορούσαμε να κάνουμε στο σημείο αυτό είναι ότι η παρουσία του χωριού παρέμενε παρ’ ότι στην απογραφή του Pouqueville το 1815 δεν αναφέρεται. Επίσης να παρατηρήσουμε ότι στο παρών έγγραφο δεν αναφέρονται οι παραπλήσιοι οικισμοί του Καλλιανίου, που προαναφέρθηκαν στις διάφορες άλλες απογραφές, αλλά όπως αναφέρεται από τον ίδιο τον συγγραφέα πιθανόν να συνυπολογίστηκαν με τις γειτονικές τους κοινότητες.

     ΣΤ. ΕΚΤΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ – 1829


      Και έτσι φθάνουμε στο 1829, στην απογραφή των χωριών και του πληθυσμού της Πελοποννήσου που δημοσιεύτηκε το 1834 στο έργο Expedition τόμος ΙΙ σελ. 75 - 77. Το έργο αυτό συντάχτηκε από την Ελληνική διοίκηση αλλά ελέγχθηκε και συμπληρώθηκε από τα μέλη της Γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής ή από τους αξιωματικούς χαρτογράφους του Γαλλικού εκστρατευτικού σώματος οι οποίοι μετά από συμπληρωματικές εργασίες κυκλοφόρησαν τελικά τον πρώτο επιστημονικό χάρτη της Ελλάδας το 1852. Παρ΄ όλα αυτά τα στοιχεία είναι του πληθυσμού της Ελλάδας το 1829. Οι παρόντες κατάλογοι έχουν ως εξής:

Akovaessubdivision de Liodoras (σ. σ. Ακοβίτες καταγεγραμμένοι στην Λιοδώρα)

Α.
Β.
α.α

Χωριά

Familles
(οικογέ-νειες)
Individus
(άτομα)
Χωριά
Οικογένειες
123.
Apano
Mavrokambos
20
95
Άνω Μαυρόκαμπος
20
124.
Kato
Mavrokambos
17
80
Κάτω Μαυρόκαμπος
17
125.
Rhenesi
26
110
Ρένεσι
84
126.
Kaliani et


Καλιάνι και

127.
Bekhrou
53
272
Μπέχρου
64
128.
Kokla
52
Κόκλα
12

 (Β. Παναγιωτόπουλος Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου σελ. 333).

     ΣΧΟΛΙΑ ΕΚΤΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ – 1829

     Οι παρατηρήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν εδώ είναι :
Δεν μπορούμε ακόμα να σχηματίσουμε ακριβή γνώση των οικογενειών και των ανθρώπων που μένουν στο Καλλιάνι, επειδή είναι καταγεγραμμένο μαζί με του Μπέχρου.
Οι διαφορές των δύο καταλόγων, ως προς τις οικογένειες, τουλάχιστον της περιοχής που μας αφορά άμεσα, δεν είναι μεγάλες.
Παύουν να καταγράφονται τα χωριά Μάσκαρι και Γερακοβούνι, και απογράφεται για πρώτη φορά το χωριό Κόκλα.
Μας παρουσιάζονται δύο νέες περιοχές, παραπλήσιες του Καλλιανίου, με οικιστικό ενδιαφέρον, (Άνω και Κάτω Μαυρόκαμπος). Αλλά δεν είναι μόνον οι δύο αυτές οικιστικές περιοχές που μας παρουσιάζονται με ενδιαφέρον τουλάχιστον στην εποχή που αναφερόμαστε. Από διάφορα κυρίως φορολογικά έγγραφα της επαναστατικής περιόδου ένας άλλος εξ’ ίσου ενδιαφέρον οικιστικός χώρος – περιοχή που συναντάμε είναι το χωριό Κορδέλα. Μερικά στοιχεία για το χωριό αυτό καθώς και για την τοποθεσία του, θα μας δοθεί η ευκαιρία να καταγράψουμε στην συνέχεια του παρόντος. Προς το παρών θα συνεχίσουμε με τις υπόλοιπες υπάρχουσες απογραφές.

     Ζ. ΑΛΛΕΣ ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ – 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ


     Στον αναλυτικό πίνακα των απογραφών 1849 - 1879, που προέρχονται από τις επίσημες απογραφές που διενεργήθηκαν από το νεοσύστατο Ελληνικό κράτος βρίσκουμε:

     Territorio Καρύταινας

Deme de Τropea
 (Δήμος Τροπαίων)
1849
        1851     
1861
1879
α.α
Χωριά
Κατ.
Οικ.
Κατ.
Κατ.
Κατ.
71.
Renessi
221
37
168
241
201
72.
Κalliani
322
77
386
489
529
73.
Κocla
64
15
62


85.
Μavrocampos

*
*


90.
Bechrou

*
*
64
84

     (*) (καταγραμμένα χωριά χωρίς αριθμό κατοίκων, πιθανώς λόγω πολύ μικρού αριθμού των κατοίκων τους).

(Β. Παναγιωτόπουλος Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου σελ. 338).

     ΣΧΟΛΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΩΝ – 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

     Μερικές παρατηρήσεις που θα μπορούσαμε να κάνουμε στις απογραφές αυτές είναι σχετικά με την εξέλιξη και την εγκατάλειψη του χωριού Κόκλα. Έτσι λοιπόν ενώ παρατηρούμε το χωριό Κόκλα να καταγράφεται το 1851 με 15 οικογένειες και 62 άτομα εν τούτοις σύμφωνα με το έγγραφο το οποίο βρίσκεται στο «… Γενικό Αρχείο του Κράτους Οθωνικό αρχείο Υπουργείου Εσωτερικών, Αταξινόμητο Υλικό. Αριθ. 1859». Στο έγγραφο αυτό αναφέρονται πρόσθετα οι συνοδευτικές σημειώσεις «….…. γ) στο Κόκλα «.....ότι ενταύθα κατοικούσιν δύο οικογένειες.....».(Ελευθερίου Γ. Σκιαδά. Ιστορικόν Διάγραμμα των δήμων της Ελλάδος 1833 – 1912. Σελ. 319).
     Η χρονολογία της ανωτέρω σημείωσης είναι του έτους 1861. Αρκετά σημαντική και χαρακτηριστική της πορείας και εξέλιξης του χωριού Κόκλα. Έτσι λοιπόν παρατηρούμε ότι το χωριό Κόκλα έπαψε πλέον να υπάρχει σαν οικιστικός χώρος από το 1860 περίπου και μετά. Σήμερα του Κόκλα αναφέρεται σαν τοπωνύμιο και χαρακτηρίζει κάποια αγροτική περιοχή του Καλλιανίου, που θα δούμε εκτενέστερα στην συνέχεια του παρόντος.
     Μια δεύτερη παρατήρηση σχετικά με τις απογραφές του 19ου αιώνα είναι και για το χωριό Μπέχρου το οποίο αρχίζει να καταγράφεται κανονικά από την απογραφή του 1861 και μετά. Βέβαια το χωριό Μπέχρου προϋπήρχε της αναφερόμενης ημερομηνίας και τούτο θα δούμε παρακάτω.
     Επί του παρόντος ας συνεχίσουμε και με τις τελευταίες απογραφές του χωριού.

     Η. ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΑΝΙΟΥ – 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ


Χωριό: Καλλιάνι

Έτος
Απο-
γραφής
1896
1907
1920
1928
1940
1951
1961
1971
1981
1991
2001
Άρρενες
289
341
310
298
320
320





Θήλεις
296
307
318
341
367
367





Σύνολον
585
648
628
639
687
687
717
613
532
546
401

(Από διάφορες πηγές. Ενδεικτικά:. Ν. Ι. Φλούδας. Νέα του Βυζικίου. Απρίλιος 1961 αρ. φύλ. 10 και Φεβρουάριος 1962 αρ. φύλ. 20.  –  Εφημερίδα «Γορτυνία» Μάιος 2001 αρ. φυλ. 176  –  Φ.Ε.Κ. αρ. Φύλλου 370 Τεύχος Β/14-6-1982).

     ΣΧΟΛΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΩΝ – 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ

     Από τον συγκεντρωτικό πίνακα που παραθέσαμε παραπάνω βλέπουμε ότι την μεγαλύτερη πληθυσμιακή άνθηση είχε το χωριό μας την δεκαετία του 1960. Βέβαια η εσωτερική αλλά και η εξωτερική μετανάστευση που εκδηλώθηκε τα χρόνια εκείνα δεν άφησαν πολλά περιθώρια για περαιτέρω εξέλιξη. Σε μια «επαρχία» που συνεχώς φθίνει, δεν θα μπορούσε να μην ακολουθήσει και την φθίνουσα πορεία του και το χωριό μας.
     Σχετικά με την τελευταία απογραφή του 2001 θα λέγαμε, όπως είναι γνωστό εξ’ άλλου, ότι τα στοιχεία που καταγράφονται στα επίσημα έγγραφα είναι περισσότερο πλασματικά παρά πραγματικά. Είναι γνωστό ότι πολλοί πατριώτες στις διενεργούμενες απογραφές φροντίζουν να ευρίσκονται στο χωριό όπου τυγχάνουν της απογραφής στο μέρος αυτό. Από προσωπική καταμέτρηση των κατοίκων που πραγματικά διαμένουν σήμερα το 2001, στο χωριό βρήκαμε τον αριθμό 210 στο σύνολό τους. Τα επίσημα στοιχεία, αντίγραφο των οποίων παραθέτουμε στο τέλος του παρόντος, στο σχετικό ανάλογο Παράρτημα, ανεβάζουν τους κατοίκους του χωριού μας στον αριθμό 401. Να σημειώσουμε ακόμα, όπως θα δούμε παρακάτω, ότι οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους ανέρχονται στον πραγματικά αξιόλογο αριθμό των 801 κατοίκων.

     ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΓΡΑΦΩΝ


     Για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε την πορεία και την εξέλιξη του χωριού μας σύμφωνα με τις απογραφές που παραθέσαμε παραπάνω, επεξεργαστήκαμε συνθέσαμε και παραθέτουμε τον πίνακα που ακολουθεί. Εδώ επεξεργαστήκαμε και καταγράψαμε μόνον την περιοχή που μας αφορά άμεσα και παρουσιάζει ιδιαίτερο οικιστικό ενδιαφέρον.
     Ο πίνακας αυτός έχει ως εξής:

α.α
Χωριό
1698
1699
1704
1815
1820
1822
1829
1849-1879
28.
Γερακοβούνι
82(*)
115
24





83.
Μασκάρι
81
78
29





99.
Καλλιάνι
84
87
26
(86)

74
17
126
72
152.
Κόκλα





3
128
73 (1851)
183.
Κορδέλα





2


205.
Απάνω
Μαυρόκαμπος






123
85 (1851)
206.
Κάτω
Μαυρόκαμπος






124


207.
Μπέχρου






127
90


(*) Οι αριθμοί εδώ δηλώνουν τον αύξοντα αριθμό με τον οποίο είναι καταγραμμένο το κάθε χωριό, στην απογραφή της ανάλογης χρονολογίας.

     ΣΧΟΛΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ ΠΙΝΑΚΑ

     Οι παρατηρήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν σύμφωνα με τον συγκεντρωτικό αυτό πίνακα των απογραφών είναι ότι οι περιοχές που καταγράφονται στα Βενετικά Αρχεία όπως του Μάσκαρι και το Γερακοβούνι παύουν να εκδηλώνουν οικιστικό ενδιαφέρον από τα επαναστατικά χρόνια και μετά. Επίσης κάποιοι μικροί οικισμοί που εμφανίστηκαν κατά τα επαναστατικά χρόνια όπως η Κορδέλα, του Κόκλα και ο Πάνω και Κάτω Μαυρόκαμπος από το 1860 και μετά παύουν και αυτά να δείχνουν κάποια ζωτικότητα. Είναι προφανές ότι η ανάπτυξη του Καλλιανίου προήλθε από την εντόπια μετανάστευση από τις περιοχές αυτές. Το αυτό συνέβη και συνετέλεσε στην δημιουργία και του χωριού Μπέχρου.
     Ο πίνακας αυτός, όπως προείπαμε, συντάχθηκε για να δούμε όλα τα στοιχεία που αφορούν την ευρύτερη περιοχή του Καλλιανίου, και όλων των γνωστών ή αγνώστων χωριών και οικισμών όπως για παράδειγμα του Κόκλα, τον Μαυρόκαμπο, το Γερακοβούνι το Μασκάρι ή Μάσκαρι, την Κορδέλα και του Μπέχρου, που αναπτύχθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του χωριού μας. Τοποθεσίες δηλαδή παραπλήσιες του χωριού και οι οποίες είχαν την δική τους σημασία στα τότε τεκταινόμενα. Σημασία, όχι μόνον στις πληθυσμιακές ζυμώσεις και ανακατατάξεις της περιοχής, αλλά και ιστορική, για την δημιουργία και την περαιτέρω πληθυσμιακή εξέλιξη του χωριού μας. Αλλά ας δούμε τις περιοχές αυτές από κοντά. 

     3. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ ΤΩΝ  ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΜΕ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ


     Α. ΚΑΛΛΙΑΝΙ


     Κάποιοι αρχαιολόγοι και νεώτεροι ιστορικοί ερευνητές αναζητούν, αυτό θα το δούμε στο οικείο κεφάλαιο «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΛΛΙΑΝΙΟΥ», που θα ακολουθήσει, την πιθανή τοποθεσία του αρχαίου χωριού της περιοχής μας, του Ογκείου. Το Όγκειο, που σήμερα όχι μόνον δεν υπάρχει, όπως επίσης είναι γνωστό ότι δεν υπάρχει κάποιο ίχνος ή έστω κάποιο σημάδι από αυτό. Επίσης ούτε κάποιο σχετικό τοπωνύμιο μας έχει διασώσει τουλάχιστον η τοπική λαλιά, που να συνδέεται με την πιθανή περιοχή ή την τοποθεσία στην οποία προϋπήρχε.
     Είναι πραγματικά εκπληκτικό πως μέσα σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα επήλθε η λήθη ή και η αλλοίωση ακόμα διαφόρων τοπωνυμίων τα οποία καταγράψαμε και στα οποία αναφερθήκαμε παραπάνω. Έτσι η περιοχή, οικιστικός χώρος παλαιότερα, καθόσον είδαμε, με το όνομα Μάσκαρι έπαψε να μνημονεύεται στην ντοπολαλιά των Καλλιαναίων και λίγοι ακόμα έστω και παλιοί Καλλιαναίοι, γνωρίζουν ότι πρόκειται για την περιοχή που σήμερα μνημονεύεται με το τοπωνύμιο «Γυριστάρα» ή «Της Κονιάς τ’ αλώνι». Επίσης το αρχικό Γερακοβούνι παραφθάρηκε στο πέρασμα του χρόνου και σήμερα αναφέρεται σαν «Ρακοβούνι». Η Κορδέλα επίσης, ενδιαφέρον οικιστικός χώρος, έπαψε να μνημονεύεται από τους νεώτερους ή έστω λίγο παλαιότερους Καλλιαναίους. Αλλά αυτό συμβαίνει όπως θα δούμε και στην ευρύτερη περιοχή του Καλλιανίου με τα ονόματα μερικών χωριών. Το πρωτογενές όνομα του χωριού Σουλάτικα – Κουβαραίοι έγινε «Ζλάτικα», επίσης το αρχικό Βρέτο Μπούα έγινε «Βρετεμπούγα» ή «Βρετομπούγα».
     Έτσι λοιπόν θα περάσουν τα χρόνια και κάποιοι μεταγενέστεροι θα ψάχνουν για το «Μάσκαρι», για την «Κορδέλα» ή το «Γερακοβούνι», όπως εμείς σήμερα ψάχνουμε για το Όγκειο. Και που να τα βρουν; Έτσι λοιπόν για να βοηθήσουμε αφ’ ενός μεν τους επόμενους ερευνητές και αφ’ ετέρου δε για να διορθώσουμε μερικούς προηγούμενους, θα το δούμε και αυτό, οι οποίοι τοποθετούν τους οικιστικούς αυτούς χώρους σε τοποθεσίες διαφορετικές από την πραγματική, προφανώς λόγω άγνοιας της περιοχής ή κακής πληροφόρησης, καταγράφουμε μερικά σχόλια για τις τοποθεσίες – παλιές οικιστικές περιοχές – του Καλλιανίου, ξεκινώντας από το Καλλιάνι.
     Όπως παρατηρήσαμε σύμφωνα με τον τελευταίο συγκεντρωτικό πίνακα των απογραφών, που παραθέσαμε παραπάνω, το χωριό μας καταγεγραμμένο από το 1698, πρώτη απογραφή, συνεχίζει την πορεία του στον χρόνο. Στην μόνη καταγραφή που δεν συμπεριλαμβάνεται το Καλλιάνι, σαν απογεγραμμένο χωριό, είναι αυτή του 1815. Η παρουσία του όμως κατά την ανωτέρω χρονολογική περίοδο είναι δεδομένη γιατί κατά το 1820 παρουσιάζεται με αυξημένη εισφορά σε φορολογικές υποχρεώσεις έναντι των άλλων πλησιόχωρων Αυτό όμως που μας προξενεί μεγάλη απορία και μας δημιουργεί αναπάντητα ερωτηματικά είναι πώς στην σχετική καταγραφή που κάνει ο συγγραφέας Κος Β. Παναγιωτόπουλος στο τέλος της ερευνάς του, ειδικά για το Καλλιάνι αναφέρει: «Καλλιάνι (Caglieni). Αναφέρεται μια μόνο φορά στον κατάλογο του Pacifico το 1704, αριθ. 86, αλλά η θέση του δεν έχει  εξακριβωθεί. Αν δεν πρόκειται για επανάληψη του αριθ. 99  (Καλλιάνι =Cagliani σε βενετική γραφή) τότε θα πρέπει να δηλώνει μια αγροτική περιοχή κατοικημένη κατά καιρούς που δεν μπόρεσα. να εντοπίσω». (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 361).
     Δεν γνωρίζουμε ούτε μπορέσαμε να καταλάβουμε πως ο προσεκτικότατος Κος Β. Παναγιωτόπουλος δεν «μπόρεσε να εντοπίσει»  το «Καλλιάνι (Caglieni)». Για το Καλλιάνι όμως, όπως για τον χώρο που καταλαμβάνει, και την πιθανή ονομασία του θα επανέλθουμε στο οικείο κεφάλαιο του παρόντος με αναλυτικά σχόλια για τον χρόνο της δημιουργίας του και την πιθανή ονομασία του. Προς το παρών ας δούμε τις υπόλοιπες αναφερόμενες περιοχές.

     Β. ΚΟΚΛΑ


     Αν και οι τοπικές παραδόσεις, που παραθέσαμε στα προηγούμενα, μας λένε «ότι πρώτα ήταν του Κόκλα και μετά το Καλλιάνι» εν τούτοις τόσον οι απογραφές στις οποίες ήδη αναφερθήκαμε όσον και κάποια άλλα έγγραφα που θα δείξουμε στην συνέχεια, μας παρουσιάζουν μια σαφώς διαφορετική άποψη για το εν λόγω θέμα. Έτσι λοιπόν για του Κόκλα έχουμε: «Κόκλα. Το χωριό απαντάται για πρώτη φορά στα 1745, σε μια πράξη δωρεάς του Γερακοβουνίου προς το μοναστήρι Αιμυαλών. Υπήρχε πιθανότατα στο 18ο αιώνα, αλλά δεν αναφέρεται στον κατάλογο Pouqueville 1815, παρόλο που είναι αρκετά αναλυτικός, αντίθετα εμφανίζεται κανονικά στους καταλόγους της περιόδου 1822-1851. Μετά την τελευταία αυτή χρονολογία αναφέρεται ως αγροτική περιοχή και όχι ως χωριό, η ακριβής θέση του σημειώνεται στο χάρτη του 1852». (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 362).
     Και εδώ απορούμε σχετικά με την υπάρχουσα καταγραφή, όπου παρουσιάζει τον, «….κατάλογο Pouqueville 1815, παρόλο που είναι αρκετά αναλυτικός….». Εμείς θα λέγαμε πώς ο κατάλογοςPouqueville όχι μόνον αρκετά αναλυτικός είναι αλλά ελλείψεις, αλλοιώσεις και σφάλματα παρουσιάζει, καθόσον και από τον ίδιο τον συγγραφέα σε κάποιο άλλο σχετικό εδάφιο της εργασίας του, έχουμε πληροφορηθεί. Η δική μας απορία σχετικά με τον κατάλογο του Pouqueville εκφράζεται και από τον Τάκη Κανδηλώρο όπου στο σχετικό εδάφιο του έργου του «Η Ιστορία της Γορτυνίας», αναφέρει: «….Δεν αναφέρει (εννοεί τον Pouqueville) εις τον πίνακα…. (αναφέρεται σε κάποια χωριά)…..τα πλείστα μεν τούτων υπήρχον βεβαίως επί Τουρκοκρατίας απορούμεν όμως διατί δεν μνημονεύονται εν τω πίνακι του Πουκεβίλ. Προς τούτοις τινά των μνημονευομένων έχουσιν ένεκα μεταφράσεως εντελώς παραμορφωθή εις το Γαλλικόν κείμενον και μετά δυσκολίας αναγνωρίζονται ένεκα της προς τ’ άλλα προσεγγίσεως….». (Τ. Κανδηλώρου. Ιστορία Γορτυνίας. Σελ. 259).
     Έτσι μάλλον θα πρέπει να δεχθούμε ότι προφανώς «πρώτα ήταν το Καλλιάνι και μετά του Κόκλα». Όπως και να έχουν τα πράγματα το χωριό Κόκλα σίγουρα συντέλεσε σε έμψυχο υλικό για την τελική διαμόρφωση και την πληθυσμιακή εξέλιξη του Καλλιανίου. Μερικούς από τους κατοίκους του Κόκλα, θα μας δοθεί η ευκαιρία να καταγράψουμε στην συνέχεια του παρόντος.
     Όπως προαναφέραμε πέρα από την ονοματολογία του Καλλιανίου, με την οποία θα ασχοληθούμε σε ξεχωριστό κεφάλαιο, μας ενδιέφερε και η ονοματολογία των διαφόρων άλλων περιοχών και τοπωνυμίων του χωριού μας. Έτσι λοιπόν και για το χωριό Κόκλα, προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε το πιθανό τρόπο της ονοματολογίας, της εν λόγω περιοχής.
     Σε κάποια προσπάθεια που έχει γίνει κατά το παρελθόν για την επεξήγηση της σημασίας του τοπωνυμίου αυτού, βρήκαμε: «….Ο Leake, ως και αυτός ο Buchon εν σ. 483 σημειούται, δεν είδε τα Κόκκαλα, ών το όνομα ομοίως παραληφθέν υπό των εν Βοιωτία Πλαταιών προφέρεται με ούτω έτι και νύν υπό πολλών εγχωρίων, αλλά γενικώτερον εξέπεσεν εις Κόκλα, καθώς και το του εν Μεσογείοις της Αττικής χωριδίου  Κόκλα, όπερ‘ όμως γεννά και ακουσίως ανάμνησιν του αρχαίου δήμου «Κόκκαλα». Εν Πελοποννήσω και άλλα Κόκλα δείκνυνται υπό του ΧΓΕ (= Χάρτης Γαλλικού Επιτελείου): 1) Κόκλα, ού μακράν της αριστεράς όχθης του Rouphia (Λάδωνος) μεταξύ Vretenbonga και Kalliani. 2) εν Τριφυλία Khani de Kokla. 3) εν Ηλεία (τέως δήμου Βουπρασίων) επί της δεξιάς όχθης του Πηνειού, …. Αλλά και Κοκλάκι κατέναντι υποκάτω εν δήμω Πηνηίων παρά το Νεοχώρι. Κόκλα ωσαύτως εν δήμω Αργείων….». (Στεφ. Ν. Δραγούμη. Χρονικών Μορέως. Τοπωνυμικά - Τοπογραφικά  - Ιστορικά.  Σελ 187 – 188).
     Με άλλα λόγια, όπως υποστηρίζει ο Στεφ. Δραγούμης συγγραφέας του παρόντος αποσπάσματος, η ονομασία Κόκλα είναι παραφθορά της λέξης «Κόκκαλα». Να σημειώσουμε εδώ ότι στην αναφερομένη περιοχή του Κόκλα, που βεβαίως όπως έχουμε αναφέρει θα την δούμε και από κοντά, υπάρχει και ένα μικρό τοπωνύμιο «παλιοχώρι». Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε αν το «παλιοχώρι» προϋπήρχε του Κόκλα ή είναι αποτέλεσμα της ερήμωσης του ιδίου. Κάποια σχετική αναφορά της περιοχής «παλιοχώρι» και γενικότερα της περιοχής του «Κόκλα» θα μας δοθεί η ευκαιρία να καταγράψουμε και στην συνέχεια του παρόντος. Αλλά στο σημείο αυτό ας δούμε ποια άλλη σχετική καταγραφή υπάρχει για το πρώην χωριό Κόκλα.
     Έτσι λοιπόν μια ακόμα σχετική αναφορά για το χωριό Κόκλα είναι και η ακόλουθη: «Κόκλα και Κόκλα Χάνι. Τοπωνύμιο στην περιοχή Γορτυνίας, στα σύνορα με την Ηλεία. Και αυτό οφείλεται σε στρατιώτες (σχετ. παραπομπή 5). Το χάνι αυτό ήταν πασίγνωστο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, απαντά δε και σε δημοτικά τραγούδια. (Τάκη Μαύρου. Συμβολή στο τοπωνυμικόν της Αρκαδίας. Γορτυνιακά. Τόμος Δεύτερος. Σελ. 310). Στην σχετική παραπομπή που κάνει ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει κάποια ονόματα περισσότερο Φράγκικα ή Ιταλικά. Η σχετική δε παραπομπή έχει ως εξής: «(5). Cocla Vieomo (1530), CBitri και Gigni (1541), CBuza da Napolidi Romania (1542), CNica (1565), και CBirri του ποτέ Gigni από τη Μονεμβασία (1568)». Ο ίδιος ο συγγραφέας στο σημείο αυτό επικαλείται το έργο του Κων. Σάθα, Μνημεία, τόμος 7ος σ. 149, τόμος 8ος σ. 351, 356 και  τόμος 9ος σ. 112, 122. Κατά την προσέγγιση που κάνει εδώ ο Κος Τ. Μαύρος αφήνει να εννοηθεί ότι το τοπωνύμιο Κόκλα φαίνεται να «…Προέρχεται από ονόματα βαπτιστικά ή οικογενειακά επίθετα προσώπων, προφανώς ιδιοκτητών γής Ελλήνων ή Αλβανών, στους οποίους ή είχαν παραχωρηθή ως «πρόνοιες» από τους Ιωαν. Κατακουζηνό κατά το δεύτερο ήμισυ του 14ου αι. και τον Θεόδωρο Παλαιολόγον στις αρχές του 15ου, μετά την αποκατάσταση της Βυζαντινής κυριαρχίας πάνω στους ντόπιους άρχοντες, ή ίσως είχαν καταληφθή με το δικαίωμα του ισχυροτέρου από τους Έλληνες και Αλβανούς αυτούς «Στρατιώτες», για ικανοποίηση των απαιτήσεών τους. Και οι Ενετοί όμως παραχωρούσαν τόπους σε εκείνους που τους υπηρετούσαν υπό τον όρον να συντηρούν ωρισμένον αριθμό, συνήθως 1 ή 2 αλόγων και ανάλογο στρατιωτών. Σε καταστάσεις και άλλα έγγραφα των στρατιωτικών ενετικών αρχών οφείλουμε σχεδόν όλες τις πληροφορίες γι’ αυτούς. Πολλοί στρατιώτες ανήκαν σε πολυμελείς οικογένειες. Μόνον έτσι θα μπορούσε να εξηγηθή η παρουσία του ίδιου τοπωνυμίου σε πολλά σημεία του ελληνικού χώρου. Πολλά από τα Αρκαδικά τοπωνύμια απαντούν και στην Αργολίδα και έχουν ήδη αναφερθή σε παρεμφερή εργασία μας με τον τίτλο «Γύρω από τα τοπωνύμια της Αργολίδας», άλλα συναντούμε διάσπαρτα σε όλον τον ελληνικό και αλβανικό χώρο….». (Τάκη Μαύρου. Συμβολή στο τοπωνυμικόν της Αρκαδίας. Γορτυνιακά. Τόμος Δεύτερος. Σελ. 305).
     Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να παρατηρήσουμε ότι ο Κος Τ. Μαύρος στην προσέγγιση που κάνει για κάποια τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής της Αρκαδίας, τα περισσότερα τα ανάγει σε ονόματα οικογενειών – στρατιωτών ξενικής κυρίως καταγωγής και ο οποίος κυρίως βασίζεται στο έργο του του Κων. Σάθα, Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας και στους ανάλογους τόμους του έργου του. Εκείνο όμως που αξίζει να παρατηρήσουμε και να σημειώσουμε από την τοποθέτηση του Κου Τ. Μαύρου είναι ότι πολλά τοπωνύμια της περιοχής μας απαντώνται και στην περιοχή της Αργολίδας. Τούτο ας το κρατήσουμε στην μνήμη μας γιατί είναι ένα χρήσιμο στοιχείο το οποίο θα χρησιμοποιήσουμε και στην συνέχεια της παρούσας ανάλυσης.
     Μια τελευταία παρατήρηση που θα θέλαμε να επισημάνουμε στο σημείο αυτό, για  του Κόκλα, είναι η σχετική καταγραφή που μόλις είδαμε, ότι το πρώην αυτό χωριό «….απαντά δε και σε δημοτικά τραγούδια….». Παρ’ όλες όμως τις φιλότιμες προσπάθειές μας η δική μας έρευνα δεν εξακρίβωσε κάτι ανάλογο, που θα μπορούσαμε να σας μεταφέρουμε εδώ. Εκείνο όμως που η δική μας έρευνα κατάφερε να εξακριβώσει είναι ένα δημοτικό τραγούδι για το χωριό Ρένεσι. Το δημοτικό αυτό τραγούδι παραθέτουμε στο τέλος του παρόντος στο σχετικό Παράρτημα.
     Κάποιες περαιτέρω απόψεις σχετικά με την ονομασία του παλαιότερου αυτού χωριού της περιοχής μας, που πήρε άγνωστο πότε την ονομασία Κόκλα, θα μας δοθεί η ευκαιρία να καταγράψουμε στην συνέχεια του παρόντος, στο σχετικό κεφάλαιο «ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΚΑΛΛΙΑΝΙΟΥ», που θα ακολουθήσει.
     Προς το παρών όμως ας δούμε τις υπάρχουσες αναφορές και καταγραφές για τις υπόλοιπες περιοχές.

     Γ. ΓΕΡΑΚΟΒΟΥΝΙ


      Στην σχετική αναφορά που κάνει ο Κος Β. Παναγιωτόπουλος για το Γερακοβούνι αναφέρει: «Γερακοβούνι ή Γιερακοβούνι. Το πολύ μικρό αυτό χωριό, με 4 οικογένειες το 1700, ανήκει σ΄ ένα τύπο οικισμού που ήταν αρκετά διαδεδομένος από τον 15ο-17ο αιώνα αλλά δεν επέζησε στα επόμενα χρόνια. Οι κάτοικοι του το εγκατέλειψαν πιθανότατα  στις δύο πρώτες δεκαετίες μετά την ανάκτηση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους το 1715. Πραγματικά, ξέρουμε σήμερα ότι μέλη της οικογένειας Στασινόπουλου από το Βυζίκι δώρισαν τη μισή περιοχή του Γερακοβουνίου που τους ανήκε, στη Μονή Αιμυαλών το 1745 (Γριτσόπουλος, Μονή Φιλοσόφου σ. 156, και Ι Γιανναροπούλου Γορτυνιακά Ι 1972, σ. 344). Ο τρόπος που έχουν συνταχθεί οι πράξεις της δωρεάς και το γεγονός ότι δεν αναφέρονται κάτοικοι μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι το χωριό ήταν εγκαταλειμμένο και ότι τα χωράφια, όσα δωρίθηκαν στο μοναστήρι, δεν τα καλλιεργούσαν πια μόνιμοι κάτοικοι του τόπου.  Σύμφωνα με τις πράξεις, που προσδιορίζουν και τα όρια του χωριού, συμπεραίνουμε, ότι το Γερακοβούνι βρισκόταν ανάμεσα στα χωριά Καλλιάνι και Κόκλα.
     Το χωριό Γερακοβούνι δεν πρέπει να  συγχέεται με την τοποθεσία Γερακοβούνια που βρίσκεται στην περιοχή του σημερινού δήμου Δημητσάνας, όπου πολλοί κάτοικοι της κωμόπολης αυτής είχαν τα χωράφια τους. Αντίθετα μάλιστα με όσα βεβαιώνει ένας τοπικός λόγιος (Καρβελάς, Ιστορία της Δημητσάνης, ΙΙ, σ. 757-758), οι πηγές μας δεν αναφέρουν ποτέ κάποιο μόνιμο οικισμό στη θέση αυτή». (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 351).
     Και εδώ πάλι θα θέλαμε να παρατηρήσουμε ότι η ακριβής θέση του Γερακοβουνίου δεν μας αναφέρεται στην σωστή τοποθεσία της. Η περιοχή αυτή, το όνομα της οποίας σήμερα έχει αλλοιωθεί στην ντοπιολαλιά των κατοίκων του χωριού μας από το γνωστό «Ρακοβούνι», βρίσκεται μετά του Κόκλα και συγκεκριμένα στο μέσο της γραμμής Κόκλα  - Μαυρόκαμπου που θα δούμε παρακάτω και όχι «ανάμεσα στα χωριά Καλλιάνι και Κόκλα».
     Στο σημείο αυτό όμως ας δούμε την «πράξη δωρεάς», για την οποία κάνει σχετική αναφορά ο Κος Β. Παναγιωτόπουλος. Την πράξη αυτή της οικογένειας Στασινοπουλαίων από το Βυζίκι, κατόχων και παλαιών ιδιοκτητών της αναφερομένης περιοχής το 1745. Έτσι λοιπόν μέσα από τα «Γορτυνιακά – Τόμος πρώτος» αντιγράφουμε: «α. α. 329. ---- 1745. Αφιέρωσαν ο κυρ-Δημητράκης Στασινόπουλος και ο κυρ-Αθανάσης Στασινόπουλος και κυρ-Χρίστος Στασινόπουλος και κυρ-Ανάστος Στασινόπουλος εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον των Αιμυαλών το μισόν τόπον όπου ορίζουν, οπού ονομάζεται Γερακοβούνι, τον οποίον τόπον, ως άνωθεν λέγομεν, να ορίζη το μισόν το ιερόν μοναστήριο των Αιμυαλών και τον άλλον μισόν να τον ορίζωμεν ημείς, και εγράψαμεν τα παρόντα ονόματα, να μνημονεύωνται εις την Αγίαν Εκφώνησιν, ίνα μνημονεύωνται μετά των κριτόρων της ιεράς μονής: Ιωάννου και γυνή αυτού Χάιδω, Παναγιωτάκη, Στασινού, Ξακουστή, Δημητρίου, Χρυσαφούλα, Ανάστω, Κάντω, Χρίστου, Αθανασίου και Βένω. Ιδού οπού γράφομεν και τα σύνορα του τόπου, την από πάνω μερία στου Ποδηματά και Άγιος Γεώργιος Καλλιάνι σύνερο, την από κάτω μερία αυλάκι …. σύνερο την άλλην μερέα Τριανταφύλλου Μπέχρου, σύνερο Μεγάλο Ρεύμα και εν γένει έως τον Μπαλιόβουνο στο Ρεύμα, την άλλη μερία Κόκλα, ο οποίος είναι αφιερωμένος και ανέκσπαστος από την ιεράν μονήν να ορίζη το ιερό μοναστήριον και όποιος έβγη ενάντιος εις την άνωθεν αφιέρωσιν, να εύρη τον άγιον Θεόν και την Κυρίαν Θεοτόκον μαχομένην εν τη ημέρα της κρίσεως. Δημητράκης Στασινόπουλος, Θανάσης Στασινόπουλος και Ανάστος βεβαιώνομεν τα άνωθεν υπό χειρός εμού Γρηγορίου ιερομονάχου από Λαγκάδια ούτω και εγώ μαρτυρώ (φ. 20β)». (Ιωάννας Γιανναροπούλου. Γορτυνιακά. Τόμος Πρώτος. Σελ. 344).
     Από την παρούσα πράξη δωρεάς της οικογένειας Στασινοπουλαίων του Βυζικίου, εκείνο που θα θέλαμε να σημειώσουμε και να παρατηρήσουμε είναι το αναφερόμενο, «.…την άλλην μερέα Τριανταφύλλου Μπέχρου, σύνερο….». Έτσι λοιπόν σύμφωνα με την υπάρχουσα καταγραφή παρατηρούμε ότι το όνομα του χωριού Μπέχρου, σήμερα Φαναράκι, προφανώς πρέπει να το αναζητήσουμε ότι προήλθε από το όνομα του παλιού ιδιοκτήτη της περιοχής Τριαντάφυλλο Μπέχρο. Ο Τριαντάφυλλος Μπέχρος, όπως αναφέρεται στην εν λόγω δωρεά ήταν ένα φυσικό υπαρκτό πρόσωπο και ο οποίος υπήρχε περί το 1745 στην εν λόγω περιοχή. Εν τούτοις η πρώτη απογραφή στην οποία γίνεται μνεία και καταγράφεται το εν λόγω χωριό, όπως ήδη έχουμε αναφέρει, είναι αυτή του 1829.
     Πέρα από την παραπάνω δωρεά του 1745 ο Στασινός της Άκοβας, πρώην σύνδικος των Βενετών, κυρίαρχος και ιδιοκτήτης 40 χωριών της περιοχής της Γορτυνίας είχε κάνει μια προγενέστερη δωρεά, αυτήν την φορά στο Μοναστήρι του Φιλοσόφου (Δημητσάνας). Καθόσον πληροφορούμαστε, «…το 1736 Ιανουαρίου 15, ο Γιαννάκης Στασινόπουλος (γιος του Στασινού) αφιερώνει στο μοναστήρι τα ξερικά χωράφια που βρίσκονται στο Γερακοβούνι, μεταξύ Κόκλα και Μάσκαρι (Κ-141 φ. 7α)…». (Σ. Τσοτσόρος. Οικονομικοί και κοινωνικοί μηχανισμοί στον ορεινό χώρο. Γορτυνία 1715-1828. Σελ. 77).
     Η αναφορά αυτή της δωρεάς του 1736, την οποία επικαλείται ο Κος Σ. Τσοτσόρος έχει ως εξής: «1736 Ιανουαρίου 15 χωριό Βυζίτζι. Την σήμερον εγώ ο Γιαννάκης Στασινόπουλος, από το χωρίο Βυζίτζι, με το ίδιο μου θέλημα και αγαθήν προαίρεσιν προσηλώνω και αφιερώνω τα χωράφια τα ξερικά, όλα του Γερακοβουνίου, όξω από το ποτιστικό, από το αυλάκι και απάνω, όλο το σύνορο το Γερακοβούνι, ως καθώς γράφω τα σύνορά του, τη μία μεριά το σύνορο του Μάσκαρη, την άλλη μεριά το λαγκάδι Θρασίμι, την άλλη μεριά το σύνορο του Κόκλα, την άλλη μεριά το αυλάκι όπου ποτίζει. Σε τούτα τα σύνορα μέσα ήτανε τα χωράφια τα ξερικά όπου αφιέρωσα στο μοναστήρι του Φιλοσόφου να είναι παντοτινό εις μνημόσυνον εμού και των γονέων μου και γράφω και τα ονόματα δια να μνημονεύωνται ξεφώνησες, Ιωαννικίου μοναχού, η γυνή Χαϊδούλα, ο πατήρ Στασινός και μήτηρ Κανέλλα. Στανινό, Κωνσταντή, Δημητρίου και Θανάση και Χρυσαφούλα και Αργυρώ, αυτά τα ονόματα να διαβάζωνται παρρησία». (Ν. Ι. Φλούδα. Βυζυκιώτικα. Τόμος Β’. Σελ. 249).
     Αυτές ήταν οι σχετικές αναφορές και εγγραφές περί του Γερακοβουνίου ή για το σημερινό «Ρακοβούνι», το οποίο με την σειρά του συνετέλεσε στην πλυθησμιακή αύξηση του Καλλιανίου καθότι:«….Στην κατηγορία των ερημωμένων χωριών εμφανίζεται το Ρακοβούνι, αγροτική περιοχή στα 1830. Η ανάπτυξη των χωριών Κόκλα και Καλιάνι απορρόφησε τους κατοίκους από το Ρακοβούνι….
….Τα χωριά που ερημώθηκαν την περίοδο 1700-1830 απορροφήθηκαν σε γειτονικούς αγροτικούς οικισμούς….». (Σ. Τσοτσόρος. Οικονομικοί και κοινωνικοί μηχανισμοί στον ορεινό χώρο. Γορτυνία 1715-1828. Σελ. 46).
     Σχετικά με την πιθανή ονομασία της περιοχής θα λέγαμε ότι παρ’ ότι η περιοχή δεν ενδείκνυται για χώρος όπου θα μπορούσαν να είχαν φωλιές κάποια γεράκια, λόγω του μικρού υψώματος, εν τούτοις η παρουσία τους καθόσον οι ίδιοι ενθυμούμαστε στην ευρύτερη περιοχή του κάμπου πιθανώς προσέδωσε την ονομασία στην ανωτέρω περιοχή. Ενδεικτικά να αναφέρουμε εδώ ότι ένα ακόμα χωριό, πέρα από το τοπωνύμιο της Δημητσάνας, με το όνομα αυτό βρήκαμε στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο με φ (Γωγρ. Πλάτος) 39° 1' 0 Β, και λ (Γεωγρ. Μήκος) 22° 43' 0 Α., σε υψόμετρο 1535 μέτρα, (πηγή: www.calle.com). Το χωριό αυτό βρίσκεται στην περιοχή του Αλμυρού Βόλου. Επίσης από διάφορες πηγές, Γερακοβούνι συναντήσαμε σε κορυφογραμμή της Μεγαλόπολης (φ. 37 17) και (λ 22 14), καθώς επίσης Γερακοβούνι (ή Γκιούζι) ονομάζεται και κάποια κορυφή του όρους Όρθη της Βοιωτίας.

     Δ. ΜΑΥΡΟΚΑΜΠΟΣ


     Στην σχετική αναφορά που κάνει και εδώ ο Κος Β. Παναγιωτόπουλος για τον Μαυρόκαμπο αναφέρει: «Απάνω Μαυρόκαμπος - Κάτω Μαυρόκαμπος. Το χωριό αυτό περιλαμβάνει δύο ξεχωριστές συνοικίες και ανήκει στον τύπο των χωριών που δημιουργήθηκαν προς τα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα και εξαφανίστηκαν ύστερα από ζωή δύο η τριών δεκαετιών. Εμφανίζεται συχνά σε κείμενα της εποχής της Επανάστασης (βλέπε π.χ  Βλαχόγιαννης Κλέφτες του Μοριά σ. 21). Υπάρχει  επίσης στον κατάλογο Expedition 1829, όπου αναγράφεται και ο αριθμός των κατοίκων του. Στο έργο του Ι. Σταματάκη, πίναξ Χωρογραφικός Β΄έκδοση Αθήναι 1863, σ. 71 ο Μαυρόκαμπος δεν αναφέρεται πλέον ως χωριό. Αντίθετα, ως αγροτική περιοχή ανήκει ακόμη και σήμερα στο χωριό Καλλιάνι (βλέπε Φλούδας Βυζικιώτικα IV σ. 99-100). Κατά λάθος και μόνον στο έντυπο κατάλογο Expedition 1829, τα δύο χωριά εμφανίζονται για δεύτερη φορά με τους αριθμούς 167-168 χωρίς να αναγράφεται ο αριθμός των κατοίκων τους». (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου.  Σελ. 369).
     Πράγματι στην σχετική αναφορά που κάνει ο Ι. Βλαχογιάννης στο έργο του «Οι Κλέφτες του Μοριά» στην σελ. 21 αναφέρει «….όταν μαζεύτηκαν τα παλικάρια στον Μαυρόκαμπο….». Η αναφορά αυτή γίνεται σχετικά με τα πρώτα σχηματισθέντα στρατόπεδα της Ελληνικής επανάστασης του 1821. Για το πράγματι σπουδαίο αυτό γεγονός όμως θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο κεφάλαιο «ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΛΛΙΑΝΙΟΥ» που θα ακολουθήσει. Στο σημείο όμως εδώ ας δούμε ποια άλλη σχετική αναφορά υπάρχει για τον Μαυρόκαμπο.
     Για το τοπωνύμιο σήμερα της περιοχής αυτής του Καλλιανίου και πρώην οικιστικό χώρο βρήκαμε: «Εις τον Μαυρόκαμπον Καλλιανίου κείνται πολλά κτήματα Αργυροπουλαίων – Σαββαίων – Σαμαρτζαίων, ανήκοντα άλλοτέ ποτέ εις τον Αργύρην Σαμαρτζήν, από τον οποίον προέκυψαν οι Αργυρόπουλοι Βυζικίου.
     Ο Αγγελής Ν. Αργυρόπουλος (Μπαϊμάκος) μου διηγείτο το 1960, ότι ο μαυρόκαμπος, καθώς είχεν ακούσει από άλλους γέροντας, παιδάκι που ήτο, έλαβε το όνομά του εκ της εξής αιτίας. Ο Τούρκος Αγάς που έμενεν εκεί, έκαμε ανασκαφάς δια να εύρη χρήματα, με 40 εργάτας. Παρετήρησεν όμως, ότι την νύκτα εσκεπάζετο αυτό που έσκαπτον οι εργάται του και δια να πληροφορηθή ποίος «χώνει το σκαμένο» έβαλε και τους 40 εργάτας να φυλάξουν. Την νύκτα όμως τους έχωσε και αυτούς ο «αράπης που φύλαγε τα λεφτά και έτσι τους έπνιξε». Από τότε ο Τούρκος ωνόμασε το μέρος Μαυρόκαμπον ήτοι κάμπον του μαύρου, του αράπη. Άλλοι λέγουν, ότι ωνομάσθη «μαυρόκαμπος ο τόπος» διότι ευρέθη εκεί κάρβουνο και άλλοι, από τα μαύρα χώματα που έχουν τα χώματα του εδάφους του». (Ν. Ι. Φλούδα. Βυζικιώτικα. Τόμος τέταρτος. Σελ. 99-100).
     Δεν θα μπορούσαμε να μην παρατηρήσουμε στο σημείο αυτό την πραγματικά «σπουδαία» ιστορία της ονοματολογίας του Μαυρόκαμπου. Εκείνο όμως που δεν μας διευκρινίζει όμως η παράδοση είναι τι είδους ήταν τα λεφτά που φύλαγε ο «αράπης». Αν αυτά ήταν σε γρόσια σε Κωνσταντινάτα ή Φράγκικα. Όπως και να έχει το πράγμα κάποιος Γιάννης Σαμαραντζής καταγράφεται, όπως θα δούμε παρακάτω σαν παλιός Καλλιαναίος, προφανώς αδελφός του αναφερομένου Αργύρη Σαμαρτζή από το Βυζίκι. Η εν λόγω περιοχή, όπως επίσης θα δούμε σε αρκετά έγγραφα στην συνέχεια, άλλαξε πολλά χέρια. Από Τούρκους Λαλαίους (Λαλιώτες), Βρετουμπιώτες, Βυζικιώτες, Τροπαιάτες, μέχρι Λαγκαδινούς (Δεληγιανναίους). Σήμερα ιδιοκτήτες της περιοχής είναι κυρίως Καλλιαναίοι, πάντως δεν λείπουν και μερικοί ιδιοκτήτες λίγων χωραφιών από τα πλησιόχωρα μέρη της περιοχής του Καλλιανίου.
     Σχετικά με το όνομα του τοπωνυμίου αυτού, το οποίο το συναντάμε και προ της επανάστασης του 1821, θα λέγαμε ότι προφανώς ο γεωλογικός χρωματισμός και η σύσταση του εδάφους της, προσέδωσε το όνομα στην εν λόγω περιοχή. Το μαύρο, τυρφώδες και πολύ γόνιμο χώμα της περιοχής ήταν ο κύριος λόγος που προσέδωσε και το όνομα του παρόντος σήμερα τοπωνυμίου.

     Ε. ΜΑΣΚΑΡΙ


     Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο σημείο της ευρύτερης περιοχής μας, είναι και η περιοχή πρώην οικιστικός χώρος, που εμφανίζεται στις αντίστοιχες απογραφές με το όνομα Μασκάρι. Για την περιοχή αυτή έχουμε την εξής αναφορά: «Μασκάρι. Το χωριό, απαντάται συχνά στις πηγές της Ενετοκρατίας, αλλά εξαφανίζεται στην συνέχεια.  Ο αριθμός 29 του Pacifico το 1704 πρέπει να είναι η παρεφθαρμένη μορφή του ονόματος του χωριού αυτού με (n) στην θέση του (scManari αντί Mascari. Με βάση τα ονόματα των γειτονικών χωριών, όπως αναγράφεται στους καταλόγους που χρησιμοποίησα, υποθέτω ότι το Μασκάρι θα πρέπει να βρισκόταν ανάμεσα στα χωριά  Βρετεμπούγα (=Δόξα) και  Καλλιάνι. (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 356).                
     Ο τονισμός του χωριού αυτού όπως μας τον παρουσιάζει ο Κος. Β. Παναγιωτόπουλος δεν ισχύει, τουλάχιστον σήμερα. Η σωστή ονομασία της οικιστικής αυτής περιοχής είναι Μάσκαρι αντί του Μασκάρι, όπως πολύ σωστά είναι καταγεγραμμένο το 1822, πώληση ιλτιζαμίων (=προσόδων), που θα δούμε παρακάτω. Επίσης και η ακριβής τοποθεσία δεν είναι σωστή. Μάσκαρι, τότε όπως εξ΄ άλλου και σήμερα, λέμε την περιοχή κοντά «στης Κονιάς τ΄ αλώνι» και τοποθετείται λίγο παραπάνω από την τοποθεσία «Γυριστάρα» (= εκεί που γυρίζουμε). Το ακριβές σημείο, της περιοχής αυτής, είναι στην διασταύρωση του δρόμου προς το Καστράκι και Φαναράκι.
     Τις περιοχές αυτές που καταγράψαμε ήδη αλλά και αυτές που θα ακολουθήσουν θα τις φωτογραφίσουμε αναλυτικότερα στα επόμενα κεφάλαια του παρόντος. Προς το παρών ας δούμε τι μπορεί να σημαίνει Μάσκαρι.
     Μάσκαρι ή Μασκάρι. Περιοχή με δύσκολοερεύνητο τοπωνύμιο. Παλιός οικιστικός χώρος. Σήμερα σχεδόν ξεχασμένο και από πολλούς παλιούς Καλλιαναίους. Η εν λόγω περιοχή συνηθίζεται με το τοπωνύμιο της «Κονιάς τ’ αλώνι» επειδή στην περιοχή υπήρχε το αλώνι της Κανέλας ή Κονιάς, παλιάς χήρας και ιδιοκτήτριας της περιοχής. Δεν καταφέραμε να βρούμε κάποια πιθανή εξήγηση για το παρών τοπωνύμιο. Ένα άλλο Μάσκαρι που συναντήσαμε μέσα από τις σελίδες του «Γεωγραφικού Λεξικού Ελληνικών Τοπωνυμίων» είναι ένα Μάσκαρι τοπωνύμιο σε κορυφογραμμή και υψόμετρο 750 μ. στις Ερυθρές (=Δερβενοχώρια), κοντά στο χωριό Σκούρτα, με φ (Γωγρ. Πλάτος) 38ο 8’ Β και λ (Γεωγρ. Μήκος) 23ο 22’ Α. (Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού. Γεωγραφικό Λεξικό Ελληνικών Τοπωνυμίων. Τόμος 2ος. Σελ. 339). Πιθανώς Αρβανίτικο κατάλοιπο της περιοχής και επίσης πιθανόν λόγω της θέσης του, η οποία είναι στην «μάσκα» του λόφου στο οποίο βρίσκεται.

     ΣΤ. ΚΟΡΔΕΛΑ


     Για τον μικρό αυτόν οικιστικό χώρο – τοπωνύμιο σήμερα της περιοχής μας στον οποίο αναπτύχθηκε κάποτε ένας μικρός οικισμός στα χρόνια της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, μιας και θα το συναντήσουμε να αναφέρεται σε κάποια έγγραφα που θα παραθέσουμε παρακάτω, δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα, μιας και η τοπική παράδοση δεν μας έχει διασώσει κάτι σχετικό. Παρ’ ότι επίσης οι αναφορές που υπάρχουν για το παρών τοπωνύμιο λένε: «Κορδέλα. Εμφανίζεται μια φορά στα Φορολογικά 1822 και, όπως είναι φυσικό, δεν αναφέρεται ο αριθμός των κατοίκων του. Κατά πάσα πιθανότητα ήταν μια αγροτική θέση, που δεν εξελίχθηκε ποτέ σε κανονικό χωριό. Πρέπει να βρισκόταν ανάμεσα στα Λαγκάδια (αριθ. 68) και στου Κόκλα (αριθ. 152).» (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 366).
     Και εδώ η ακριβής τοποθεσία της περιοχής αυτής, με οικιστικό ενδιαφέρον στην αρχή του 19ου αιώνα, μας αναφέρεται σε λάθος τοποθεσία. Η λάθος αυτή τοποθεσία σε συνδυασμό με ελλιπή πληροφόρηση έχει δημιουργήσει την τοποθεσία του χώρου αυτού και χωριού τότε, περίπου στην κορυφή του βουνού που είναι πάνω από την «Σκάλα», ήτοι της επαρχιακής οδού Καλλιανίου – Σταυροδρομίου, μιας και εκεί υπάρχει σχετικό τοπωνύμιο με το όνομα Κορδέλλα.
     Τούτο γιατί σύμφωνα με την καταγραφή: «….Ο Β. Παναγιωτόπουλος (σελ. 366) αναφέρει, στα φορολογικά του 1822, μια φορά του Κορδέλλα και το τοποθετεί μεταξύ Λαγκαδίων και Κόκλα, το οποίο δεν αναπτύχθηκε σε οικισμό……
…..Πρόκειται, λοιπόν αναμβίφολα, για το τοπωνύμιο του χωριού μας, που βρίσκεται δυτικά από τα Κοκκινάδια, δυτικά από τα Γούπατα και Ψωριάρικα λιθάρια και το συναντάμε στο μονοπάτι που οδηγεί στο βουνό, Κοκκινάδια, προς Αγιολιά……
…..Στο τοπωνύμιο υπάρχουν ερείπια κατοικιών και μάντρες χτισμένες με πέτρες πελεκητές, πράγμα που δεν παρατηρείται σε περιτοιχίσματα ή πεζούλες χωραφιών. Οι πέτρες αυτές προήλθαν από κτίσμα, όπως άλλωστε συμβαίνει και πλησίον αρχαιολογικών μνημείων, όπου οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν, σε παρόμοιες κατασκευές…..». (Γ. Ι. Μιχαλακόπουλος. Το Σταυροδρόμι Αρκαδίας και ο Οικισμός Μαυράδας. Σελ. 60 – 62).
    Με άλλα λόγια ο εξαίρετος Κος Γεώργιος Ι. Μιχαλακόπουλος ο οποίος έχει συγγράψει το ομώνυμο βιβλίο «Το Σταυροδρόμι Αρκαδίας και ο Οικισμός Μαυράδας» ανάγει την παρουσία του οικισμού αυτού, με το όνομα Κορδέλλα στην ανωτέρω περιγραφείσα τοποθεσία.
     Ο οικισμός Κορδέλα σήμερα τοπωνύμιο της περιοχής μας, σίγουρα πρόκειται για τον οικισμό που δημιουργήθηκε στην περιοχή Κορδέλα που βρίσκεται λίγο παρακάτω από την εκκλησία του Αγίου - Δημητρίου του Καλλιανίου. Ο τόπος φαίνεται κατάλληλος και λόγω εδάφους αλλά και λόγω της ύπαρξης της πηγής του Αγίου Δημητρίου η οποία βρίσκεται κοντά, για την δημιουργία κάποιων καταλυμάτων. Επίσης κοντά στην περιοχή αυτή βρίσκεται η περιοχή «Φέρτη», για την οποία είδαμε αρκετά πράγματα που έχει διασώσει η τοπική μας παράδοση. Το όνομα του τοπωνυμίου προήλθε πιθανότατα από την μορφολογία του χώρου που μοιάζει με κορδέλα, καθόσον ο «ζωτικός» αναφερόμενος τόπος είναι μακρόστενος. Κάποιοι παλαιότεροι Καλλιαναίοι μας μετέφεραν το όνομα της περιοχής σαν Κορδελά, άποψη πάνω στην οποία θα μπορούσαμε να σταθούμε και να υποθέσουμε ότι το όνομα της περιοχής προήλθε από το όνομα κάποιου παλιού κατόχου ή χρήστη της περιοχής. Τούτο όμως δεν αποδεικνύεται από τα έγγραφα που καταγράφουν την εν λόγω περιοχή επειδή σε αυτά αναφέρεται σαφώς ότι η περιοχή αυτή ονομαζότανε, τουλάχιστον στα επαναστατικά χρόνια, σαν Κορδέλα.
     Την άποψη που καταγράφουμε εδώ, σχετικά με την τοποθεσία της περιοχής, θα καταφέρουμε να την αποδείξουμε και μέσα από κάποια έγγραφα της εποχής στην οποία αναφερόμαστε και τα οποία θα παραθέσουμε στην συνέχεια του παρόντος.
     Μια ακόμα καταγραφή που υπάρχει σχετικά για την περιοχή Κορδέλα, που αναφερόμαστε, είναι και η ακόλουθη: «Κορδέλα: Τοποθεσία παραποτάμιος ΒΔ του χωρίου, απέχουσα μίαν περίπου ώραν εξ αυτού και περιλαμβάνουσα καλλιεργήσιμον έκτασιν (ποτιστικήν)». (Ι. Νικολακόπουλου. Γορτυνιακά. Τόμος τρίτος. Σελ. 363).
     Σχετικά με την τελευταία αυτή καταγραφή, να αναφέρουμε πως πρόκειται για μια εργασία, κομμάτια της οποίας θα μας δοθεί η ευκαιρία να καταγράψουμε και στην συνέχεια του παρόντος, την οποία έχει κάνει ο Κος  Ι. Νικολακόπουλος από το χωριό Ζουλάτικα (σήμερα Αετοράχη) και στην οποία καταγράφει τα τοπωνύμια του χωριού του. Μέσα στα τοπωνύμια αυτά αναφέρεται, όπως είδαμε και για την εν λόγω περιοχή.
     Μια τελευταία καταγραφή που έχουμε σχετικά με την πιθανή ονομασία της περιοχής για κάποιο άλλο τοπωνύμιο με την ίδια έκφραση από το χωριό Γλανιτσιά, είναι η ακόλουθη: «…Κορδέλα. Κοντά στα Σελά η τοποθεσία. Δρόμος με καμπές, στροφές. Από το Ιταλικό cordella. Κατά τον Κ. Δ. Μέτζιο από το Ρουμανικό cordealla (στροφή, καμπή, ελιγμός)…». (Χ. Κωνσταντινόπουλου. Γορτυνιακά. Τόμος Δεύτερος. Σελ. 140).
     Πέρα από τις ανωτέρω περιγραφείσες τοποθεσίες και τοπωνύμια με το όνομα Κορδέλα, ένα ακόμα Κορδέλα πρώην κατοικημένο τόπο, συναντήσαμε στην περιοχή της Νεμέας, μέσα από τις σελίδες του Γεωγραφικού Λεξικού της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού.

     Ζ. ΧΙΛΙΟΜΟΔΟΥ


     Κλείνουμε το παρόν κεφάλαιο με το τελευταίο τοπωνύμιο – οικιστικό χώρο παλαιότερα – στην ευρύτερη περιοχή του χωριού μας με το όνομα που λέγεται σήμερα, όπως και τότε, Χιλιομοδού.
     Για τη Χιλιομοδού σύμφωνα με την αναφορά του Κου. Β. Παναγιωτόπουλου έχουμε: «Χιλιομόδου ή Χιλιομόδι. Το Χιλιομόδι δεν υπήρξε ποτέ πραγματικό χωριό, αλλά ήταν μια περιοχή με αγρούς και εποχιακές κατοικίες. Μετά τη Βενετοκρατία δεν επανεμφανίζεται στις πηγές. Νομίζω ότι θα πρέπει να βρισκόταν μέσα στα όρια της σημερινής κοινότητας Βυζικίου. Στηρίζω την υπόθεση αυτή σε κάποια διαμάχη μιας οικογένειας προυχόντων του τελευταίου αυτού χωριού με τις αρχές για την ιδιοκτησία ενός χωραφιού στην «τοποθεσία Χιλιομόδι» (Φλούδας, Βυζικιώτικα,IV, σ. 100). (Β. Παναγιωτόπουλου. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. Σελ. 360).
     Και εδώ η σωστή τοποθεσία της Χιλιομοδούς, ή του Χιλιομοδίου, αγροτικής περιοχής σήμερα, δεν μας περιγράφεται στην σωστή τοποθεσία. Η τοποθεσία της εν λόγω περιοχής δεν βρίσκεται«…μέσα στα όρια της σημερινής κοινότητας Βυζικίου…». Η περιοχή αυτή βρίσκεται στο μέσον περίπου της γραμμής μεταξύ των χωριών Ρένεσι και Μπέχρου και προς την κατεύθυνση του ποταμού Λάδωνα. Παρασυρόμενος ο Κος Β. Παναγιωτόπουλος από τον Ν. Φλούδα και από το έργο του «Βυζικιώτικα» όπως ο ίδιος επικαλείται και όπως είδαμε ο ίδιος να μας λέει «…Στηρίζω την υπόθεση αυτή σε κάποια διαμάχη μιας οικογένειας προυχόντων του τελευταίου αυτού χωριού με τις αρχές για την ιδιοκτησία ενός χωραφιού στην «τοποθεσία Χιλιομόδι» (Φλούδας, Βυζικιώτικα,IV, σ. 100)…».Πράγματι ο Ν. Φλούδας στο έργο αυτό και στον τόμο 4 Σελ. 100 αναφέρεται σε μια διαφορά μεταξύ κάποιων ιδιοκτητών μερικών χωραφιών της περιοχής, με το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Η σχετική καταγραφή έχει ως εξής: «….Δια τον λόγον δε αυτόν, ισχυρίζονται οι αναφερόμενοι, ότι δεν είχον δια το δάσος το οποίον κατείχον έγγραφον αγοραπωλησίας Τούρκου προς Χριστιανόν, που εζητούσε το Υπουργείον ίνα αποδείξουν με τίτλους τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας των, και ότι ο αγρός των αυτός, του οποίου η έκτασις υπερέβαινε τα 200 στρέμματα, κείμενος εις θέσιν ‘’Χιλιομοδιού – Κουρνοφωλιά – Δίστρατα’’ προήλθον εκ κλήρονομίας από του προπάππου των, πάππου των και πατρός και ετόνιζον δε εις την αίτησίν των, ότι έκτοτε κατείχον τον αγρόν ως και οι προπάτορές των επί τουρκοκρατίας….». (Ν. Ι. Φλούδα. Βυζικιώτικα. Τόμος τέταρτος. Σελ. 100).
     Προφανώς στηριζόμενος στην καταγραφή αυτή ο Κος Β. Παναγιωτόπουλος, ως αναφέρθη από τον ίδιο, τοποθετεί την περιοχή, παλαιό οικιστικό χώρο Χιλιομοδού στην περιοχή του Βυζικίου. Δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για διαφορετικό τοπωνύμιο το οποίο υπήρχε και στην περιοχή του Βυζικίου, αλλά το πιθανότερο είναι η περιοχή αυτή, ήταν στο χώρο που περιγράψαμε παραπάνω.
     Το όνομα της περιοχής παρ’ ότι κάποιοι ιστορικοί το σχετίζουν ότι προήλθε από το Βυζαντινό «Μόδι», το οποίο ήταν μονάδα μέτρησης ποσότητας δημητριακών κυρίως και αντιστοιχούσε σε έξη (6) πινάκια ή άλλως σε τριακόσιες (300) οκάδες, εν τούτοις θα λέγαμε ότι επειδή τούτο απαντάται κυρίως σε περιοχές στις οποίες υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για εποίκηση κάποιων Βορειοηπειρωτικών στοιχείων, προφανώς είναι κατάλοιπο της τοπικής διαλέκτου των. Χωριό επίσης με το όνομα Χιλιομόδι συναντάμε στην Κορινθία και επίσης Χιλιομόδι είναι ένα μικρό νησί δίπλα από την Πάτμο. Κάποια περαιτέρω σχόλια για την πιθανή ονομασία της περιοχής αυτής καθώς και για τις υπόλοιπες, στις οποίες αναφερθήκαμε μέχρι τώρα, θα μας δοθεί η ευκαιρία να καταγράψουμε και στην συνέχεια του παρόντος.

     4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ


     Αυτές ήταν οι υπάρχουσες μέχρι σήμερα έγγραφες αναφορές και απογραφές του Καλλιανίου από το 1698 μέχρι σήμερα. Παράλληλα με το Καλλιάνι στην ευρύτερη περιοχή του, όπως είδαμε, είχαν αναπτυχθεί κατά το εγγύς ή απώτερο παρελθόν, καθόσον μερικά ευρήματα μαρτυρούν, και διάφορες άλλες μικρότερες ή μεγαλύτερες περιοχές, σήμερα τοπωνύμια του χωριού, με οικιστικό ενδιαφέρον. Οι περιοχές αυτές συνετέλεσαν στην δημογραφική αύξηση του χωριού τα χρόνια που πέρασαν καθώς επίσης και στην δημιουργία ενός νέου χωριού που υπάρχει ακόμα και σήμερα του γνωστού μας Μπέχρου (σήμερα Φαναράκι).
     Πέρα όμως από τις περιοχές, στις οποίες αναφερθήκαμε και στις οποίες εκδηλώθηκε κάποιο οικιστικό ενδιαφέρον, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι και σε άλλες περιοχές έχει εκδηλωθεί και τούτο φαίνεται, είτε από τα τοπωνύμια είτε από διάφορα ευρήματα, ενδιαφέρον και υπάρχουν ενδείξεις ότι και στις περιοχές αυτές είχαν αναπτυχθεί κατά το απώτερο παρελθόν κάποιοι μικρότεροι ή μεγαλύτεροι οικισμοί. Οι περιοχές αυτές που απαντούν σήμερα με τα τοπωνύμια «Παλιοκόνακα», «Ποδηματά», «Παλιοχώρι» κ.λ.π. μαρτυρούν κάποια ζωτική άνθηση αλλά δυστυχώς για τις περιοχές αυτές τα έγγραφα στοιχεία είναι στο σύνολό τους ανύπαρκτα, και οι «θύμησες» από τους παλαιότερους δεν βοηθούν έστω και στην σκιαγραφή τους. Κάποια περαιτέρω σχόλια όμως για τις περιοχές αυτές θα μας δοθεί η ευκαιρία να καταγράψουμε και στην συνέχεια του παρόντος στο κεφάλαιο «ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΚΑΛΛΙΑΝΙΟΥ».
     Τώρα όμως ας δούμε τι κληρονομήσαμε και τι ενδείξεις ή στοιχεία υπάρχουν για την πληθυσμιακή ενέργεια μερικών τέτοιων περιοχών για τις οποίες δεν υπάρχουν έγγραφες αναφορές.

2 σχόλια:

2267051074 Παρακαλώ επικοινωνίστε μαζί μου.
Με εκτίμιση
Μπάμπης

Μπάμπη δεν μας έστειλες και τον τρόπο επικοινωνίας... Τι να κάνουμε; Να μαντέψουμε που θα σε βρούμε;

Δημοσίευση σχολίου